Scratch; çeşitli medya araçlarını kullanarak kendi oyun, animasyon, uygulamalarımızı yapabileceğimiz aynı zamanda bunları paylaşabileceğimiz bir programlama dilidir. Peki programlama ne demek? Programlama dili ne oluyor?
Programlama; en basit şekilde bilgisayara yapmasını istediğimiz şeyi söylerken kullandığımız algoritma ve akış şemasını, bir program kullanılarak bilgisayarın anlayabileceği şekle getirebilmek diyebiliriz. Ayrıca programlama yapabilmek için kullandığımız programlara programlama dili deriz. Algoritma ve akış şemasının ne olduğu bilmiyorsanız önce “Algoritma nedir? Akış Şeması Nasıl Kullanılır?” başlıklı yazımı okumanızı tavsiye ederim.
ABD’de bulunan MIT’in(Massachusetts Institute of Technology) geliştirdiği, 2003 yılında çıkan bir programlama dilidir. Amaç 8-16 yaşlarındaki çocuklara programlama mantığını anlatabilmektir. 5-7 yaşındaki çocuklar için ise daha sonraları ScratchJr adlı programı çıkartmışlardır.
Programın mantığı sürükle-bırak ile algoritmaları oluşturmalarıdır. Kendi oynadıkları oyunların benzerlerini istedikleri özelliklerle yapabilmelerine olanak sağlar. Hareketli hikayeler oluşturabilir, küçük klipler çekebilirler. Hayal dünyalarında olan her şeyi yansıtabilecekleri mükemmel bir alandır. Gökyüzü mor, bulutlar pembe olabilir. Hayvanlar kendi sesleriyle konuşabilir. Ayrıca kullanımı da oldukça kolaydır.
Programı offline(masaüstü) ve online(site üzerinden) kullanabilirsiniz. Offline kullanım için bilgisayarınıza indirmeniz gerekir. Online için https://scratch.mit.edu/ adresine üyelik oluşturup kullanabilirsiniz. Online bence offline’dan daha kullanışlı.
Online’da beğendiğiniz diğer kullanıcıları takip edebiliyorsunuz. Çok kullandığınız kod bloklarını sırt çantası kısmında saklayıp ihtiyacınız oldukça oradan hızlıca ulaşabiliyorsunuz. Başka kişilerin yaptığı projeleri görebiliyor, deneyebiliyorsunuz. Nasıl yaptığını incelemek için içine bakıp kodları nasıl hangi karakterde kullanmış görebiliyorsunuz. Aynı kod bloğunu kullanmak isterseniz kopyalayıp kullanabiliyorsunuz. Ancak başka birinin kod bloğunu veya projesine ait bir şeyi kullandıktan sonra paylaşmak isterseniz aldığınız kısmı açıklamada belirtmelisiniz. Eğitmenlerle tanışabiliyorsunuz. Çocuklar için olduğu kadar eğitmenler yani bu konuda biraz bilgisi olup gelişmek isteyen kişiler içinde videolar bulunmaktadır. Sayfanın altından dilini ayarlayabiliyorsunuz. Ancak bir çok video İngilizce, bu yüzden İngilizce bilirseniz daha rahat kullanabilirsiniz. Benim gibi öğretmenseniz ve öğrencilerinizin projelerini görmek, onlara yönlendirmede yardımcı olmak isterseniz eğitmen olarak kullanıcı açıp gruplar oluşturarak onlara size bağlı bir kullanıcı açabilirsiniz.
Offline’da yaptığınız projelerinizi bilgisayara kaydedip isterseniz dosyalarınızı/uygulamanızı mail gibi bireysel olarak istediğiniz kişiler ile paylaşabilirsiniz. Online editörde paylaştığınız anda o siteyi açan herkes görebilir. Gelelim projelere.
İçerisindeki kod bloklarını tek tek anlatmayacağım, bunu yapan birçok kaynak bulabilirsiniz. Ancak dili kullanmayı düşünürseniz mantığını bilmelisiniz. Mesela bir oyun yapacaksınız. Önce karakterleriniz nasıl olmalı bunu düşünün. Daha sonra karakterlerinizin neler yapacağına karar verin. Çocukların kullanımı amaçlı hazırlanmış bir programlama dili olduğunu hatırlayarak elinizden geldiğince basit düşünün. Arka planını yani sahnenizin nasıl olacağını da kafanızda tasarladıktan sonra artık uygulamaya geçebilirsiniz. Offline veya online editörümüzü açıyoruz. Ekranda her yeni proje açtığınızda bir kedi bulunur. Sol tarafta kullanabileceğiniz gruplanıp renklendirilmiş kod blokları vardır. Sağ tarafta ise sahnemiz bulunmaktadır. Karakterlerinizi Sağ alt köşeden seçebilirsiniz. Eğer istediğiniz gibi bir karakter yoksa kendiniz çizebilir veya dışarıdan bir dosya olarak içe aktarıp kullanabilirsiniz. Karakter seçim kısmının yanından sahne seçim kısmı bulunmaktadır. Sahne seçim kısmı da karakter kısmı gibi oldukça özgür bir alandır. Hazır kullanabilir, çizebilir veya dışarıdan bir dosya kullanabilirsiniz. Görsel kısmı bittikten sonra sol taraftaki kod bloklarından istediklerinizi kullanabilirsiniz. Kod bloğunu yaptıktan sonra iki şekilde çalıştırabilirsiniz. Yeşil bayrağa tıklayarak tüm kod bloklarını çalıştırırsınız. Ancak siz tek bir kod bloğunu çalıştırmak istiyorsanız üzerine çift tıklamanız yeterli. Karakterlerin yapacağı hareketlere göre kodlarını içine koymanız lazım. Kuşun uçması için gereken kodları kuş karakterinin içine, köpeğin koşması için koşma kodlarını köpek karakterinin içine koymalısınız. Sahneler arası veya karakterlerin kostümleri arası geçişte yapabilmektesiniz. Peki oyun/uygulamamız bitti. Buraya kadar anlattığım kısım offline editörde de online editörde de aynı şekilde.
Kaydetme kısmında ayrılıyorlar. Offline editörde ctrl + s tuşlarına basarak yada sol üst köşedeki dosya kısmının içindeki kaydede basarak kaydedebilirsiniz. Online editör otomatik kaydeder. Online editörde kaydettikten sonra paylaşabilirsiniz. Paylaşmadan önce kullanımı ile ilgili sağ tarafındaki boşluğa açıklama yazmanız yeterlidir. Ayrıca sırt çantası özelliği sadece online editörde bulunmaktadır.
Aslında iki editörde anlat anlat bitirilemez ancak içerisini kurcalayıp bir şeyler yapılmaya çalışıldıkça daha kolay anlaşılacağını düşünüyorum. Şu an teknoloji çağındayız ve her çocuk işlenmeyi bekleyen birer pırlanta. Onlara öncülük edebilirsiniz. Ben bu programlama dilini 5 ve 6. Sınıflara müfredat dahilinde gösteriyorum. Ancak okuma yazma bilen her çocuk öğrenebilir. Bilgisayarda oyun oynamak yerine emin olun kendi oyunlarını yapmak daha eğlenceli gelecektir.
Eğer kodların detaylı kullanımını öğrenmek, örnek proje yapımlarına bakmak isterseniz sevgili Abaküs yayınlarının pandemi sürecinde bizlere sunduğu kitabın pdf halini ücretsiz bu linkten indirebilirsiniz: https://www.abakuskitap.com/blog/icerik/cocuklar-icin-scratch-ile-kodlama-pdf
Benim yaptığım oyun ve uygulamaları incelemek, profilimi görmek isterseniz https://scratch.mit.edu/users/bilisimogretmeniimm/ bu linkten online editördeki hesabıma ulaşabilirsiniz.
